چپ یا راست؟

«بله، همین‌جا بود. هیلده دوباره شروع به خواندن کرد. با انگشت سبابه‌ی دست راست خود صفحه‌های باقی‌مانده را حس می‌کرد دیگر چیز چندانی نمانده بود.»

هنگامی که جهت نوشتاری متن مبدأ عکس آن در متن مقصد است، یکی از موارد تقریباً بدیهی که ذهن مترجم پیوسته باید متوجه آن باشد و به محض برخورد با آن خودبه‌خود عمل تبدیل را انجام دهد، معکوس کردن جهت راست و چپ متن مبدأ در متن مقصد است. این حالت بیش‌تر در مورد جدول‌ها صدق می‌کند که وقتی مثلاً از انگلیسی به فارسی ترجمه می‌شوند، ستون‌های آن‌ها کاملاً برعکس قرار می‌گیرند: ستون منتهی الیه چپِ متن مبدأ به ستون منتهی الیه راستِ متن مقصد تبدیل می‌شود.

حسن کامشاد دنیای سوفی را به‌روانی ترجمه کرده است. مشخصاً کوشیده است که ساده‌نویسی و ایجاز یوستین گُردِر را در متن فارسی بازآفرینی کند. ولی به قول استاد ابوالحسن نجفی، کسی که نتواند در ترجمه‌ای ایرادی پیدا کند، از بی‌سوادی خودش است! در صفحه‌ی 525 یک اشتباه لُپی صورت گرفته. اگر بازگردیم به جمله‌ای که در اول این مطلب نقل قول شده، یک مشکل منطقی در آن برای خواننده‌ی فارسی‌زبان وجود دارد. اگر خواننده‌ی فارسی‌زبان کتاب را دو دستیْ گشوده در دست گرفته باشد، این انگشت سبابه‌ی دست چپ است که حس می‌کند چیزی به پایان کتاب باقی نمانده.

جمله‌ی اصلی را با ترجمه‌ی آن مقابله کنید:

There, yes. Hilde started reading again. She could feel under her right index finger that there were only a few pages left.

Catering

برای catering در فرهنگ پویا "تدارک غذا" آورده اند. این معادل را روی تابلوی خیلی از غذاپزی ها دیده ام. "تهیۀ غذا" هم دیده ام. فرهنگستان برای این واژه معادل "پذیرایی" گذاشته است، البته برای حوزۀ حمل و نقل هوایی. اما catering یک معنی دیگری که در فارسی داره نوعی غذاپزی است که صرفاً غذا درست می کند و سرویس پذیرایی نداره؛ میز و صندلی نداره که بشینی و همان جا غذا را بخوری. غذا در ظرف یک بار مصرف به مشتری تحویل می شود. معادلی که اخیراً برای این کارکرد catering دیدم و نشان از خلاقیت داشت غذای "بگیر و ببر" بود. ولی معادل سراست تر، رساتر، و خوش ساخت تر از این ها را در شیراز دیدم که فراوان هم استفاده شده بود: غذای بیرون بر. بین دوستان شیرازی هم که مطرح کردم، دیدم که برای آن ها هم جا افتاده و این نوع تدارک غذا را "بیرون بر" می نامند. به نظر می رسد این معادل که زادۀ خلاقیت مردم (صاحبان واقعی زبان) است جای خودش را در زبان شیرازی ها باز کرده. از شهرستان های دیگر خبر ندارم، ولی نشنیده ام و ندیده ام که معادل واحدی برای catering  استفاده بشه.

یک متن و دو مسئله و شش مترجم

در ایام نمایشگاه کتاب فرصتی دست داد تا چند باری به نمایشگاه بروم و یک بار هم با دوستی به ساختمان پخش کتاب گسترش سر بزنیم. گسترش یکی از بزرگ ترین و قوی ترین پخشی های ایران است. به واسطۀ آشنایی و ارتباطی که دوست ام با مسئولان و رئیس پخش، آقای کاظم علمی، داشت، به ما اجازه داده می شد تا به بایگانی کتاب ها رفته و کتاب های مورد نظر خود را انتخاب کرده و با تخفیف 25 تا 30 درصد بخریم. در میان قفسه های تو-در-توی کتاب چشم ام به چند کتاب قدرت، تألیف راندا بِرن، افتاد. اگر خاطرتان باشد پیش تر در مطلبی با عنوان گیر ارشاد، خلاقیت ناشر، خندۀ مترجم در مورد ترجمۀ این کتاب نوشته بودم. 

ادامه نوشته

حشو

اصرار "فرهادی" در به چالش کشیدن پارادوکس‌های تنیده شده در عادت‌های فرهنگی بورژوازی، در پی ترسیم پاشنه‌ی آشیلی آسیب‌پذیر است که از زیر زرق و برق رفتارهای این طبقه، خود را نشان می‌دهد. (آگاه فیلم)

از

کابرد تازۀ “از”

خلجی در شهر قم از خانواده‌ای مذهبی به دنیا آمد. (ویکی پدیا)

خیلی ساده می توانستند بنویسند، خلجی در شهر قم و در خانواده ای مذهبی به دنیا آمد. یا به جای واو از ویرگول استفاده کنند.

همنشینی (Collocation)

حکیم مهر -  پنجم شهریور ماه به مناسبت میلاد بابرکت جناب زکریای رازی در کشورمان به نام "روز داروساز" نامگذاری شده است.

متن پیام بدین شرح است :

 

بسم الله الرحمن الرحیم

تقارن میلاد با برکت امام حسن مجتبی علیه السلام با سالروز تولد میمون جناب زکریای رازی و روز داروساز را به فال نیک گرفته و بدینوسیله به سهم خود از تلاش‎ مستمر همه محققان دارویی کشورمان تقدیر می‏نمایم...

منبع: حکیم مهر

***

میلاد + بابرکت + جناب + زکریای رازی (!!!)

سالروز + تولد + میمون + زکریای رازی (!!!)

پرسش هایی دربارۀ زبان و ترجمه

گفت-و-گوی مهرنامه با داریوش آشوری

پرسش هایی دربارۀ زبان و ترجمه

نامفهوم

نفر بعدي وسلي اسنايدر بود که خانه اش در يکي ديگر از مناطق شيک ميلان به سرقت رفت. (منبع: فوتبال 3)

زبان در مقالۀ علمی

در فضای مجازی مقاله ای در موضوع آموزش ترجمه پیدا کردم و با نگاهی به منابع مورد استفادۀ نویسنده مشتاق خواندن مقاله شدم. مقاله، طبق کلیشه­های موجود، از اهمیت موضوع (آموزش ترجمه) شروع می­کند و، در پیِ آن، از مسائل و مشکلات نظام آموزشی ایران می گوید و بعد راهکارهایی پیشنهاد می دهد. از پراکنده­کاری و غیرعلمی بودن مقاله که بگذریم، به موردی اشاره می کنم که در حین خواندن مقاله دلم را زد! وقتی ما در ایران از ترجمه صحبت می کنیم، یک طرف آن زبان فارسی است. نویسنده با این که به اهمیت ترجمه اذعان دارد و با نقل قول هایی از مترجمان بزرگ و نظریه پردازان و صاحب نظران ترجمه توصیه هایی به مسئولان، سیاست گذاران، و مترجمان می کند، متأسفانه خودش در اولین گام می لنگد! سواد فارسی نویسی نویسنده ضعیف است. بارزترین مشکل ایشان استفاده از جملات طولانی است که با ضرب و زور "که"، "و"، "تا"، و "پس" به هم وصله شده اند. نتیجه این می شود که جمله بی مزه و بی رمق می شود، یا در آخر جمله دو سه فعل پشت سر هم قطار می شوند. بگذریم که در میان برخی جمله ها پرانتز باز شده و، گاه، یک جمله برای توضیح آمده طوری که در روند پردازش ذهنی خواننده اخلال ایجاد می کند. یا مشکل دیگر، فاصلۀ طولانی انداختن بین فعل های ترکیبی است، چنان که درک پیام جمله را دشوار و خواننده را مجبور می کند که به اول جمله برگشته و دوباره بخواند.

از مشخصات اصلی و اولیۀ مقالات علمی سادگی و رسایی سبک نوشتاری است. و یکی از راه های نوشتن به سبک ساده و رسا استفاده از جملات کوتاه و متوسط است، مخصوصاً در زبان فارسی که فعل در آخر جمله می آید.

اگر بخواهیم بیشتر دقیق شویم، می بینیم که نویسنده از سبک یکسان و یکدست علمی نیز در مقاله استفاده نکرده. بعضی­جاها به دنبال جملات طولانی و کشدار جملات عامیانه می آیند. یا جملاتی در متن دیده می شود که نامفهوم یا دُش­فهم هستند.

این ها به مقاله و نویسنده مربوط می شود. حالا اگر بگویم این مقاله در همایشی با موضوع آموزش ترجمه پذیرفته شده، چه می گویید؟ یعنی کیفیت مقالات ارسالی این قدر پایین بوده که چنین مقاله ای ناگزیر به انتخاب داوران به جمع برگزیده ها پیوسته؟ امیدوارم در این وانفسای کاغذ نخواهند مقالات برگزیده را کتاب بکنند!

انتخابی که سرنوشت واژه ای را از سر نوشت

«واژۀ “ملت” در گذشته های دور کاملاً جنبۀ مذهبی و معنوی داشته و در واژه-نامه های عرب و نیز قرآن مجید به معنی کیش و آیین به کار رفته است و به لحاظ ادبی و تاریخی کاربرد “ملت اسلام” در گذشته صحیح تر از “ملت ایران” یا “ملت ترک” بوده است. چراکه این واژه بیشتر معرف یک کیش بوده تا یک کشور و قومیت. در قرن 14 میلادی برای اولین بار کلمۀ “ناسیون nation” در اروپا چنان رایج شد که بُعد سیاسی و حکومتی آن بیشتر از دیگر ابعاد بود. ترک های عثمانی “ناسیون” را در عصر جدید “ملت” ترجمه کردند، بی آن که به ریشۀ مذهبی واژۀ ملت در عربی، فارسی و حتی ترکی قدیم توجه کنند. همین ترجمه توسط ایرانی ها هم تکرار شد و به تبع آن ملت از دورۀ قاجاریه مفهوم مذهبی خود را از دست داد و در ادبیات ما به جای ملت اسلام، کاربرد ملت ایران شایع و واژۀ ملت جایگزین واژه های اهلی و اهالی، رعیت و رعایا و جز این ها شد.»

ناصر تکمیل همایون، در جستجوی ایرانشهر: از زایش تاریخی ملت تا گرایش نوین ملی، مهرنامه، سال اول، آبان 1389، ش 6، ص 94

لایه های زبان

«زبان هم مانند تفکر و اندیشه لایه لایه است و هر سطح از تفکر در یک لایه از زبان اتفاق می افتد. زبان زندگی روزمره (زبان مادری) جزء لایه های اولیه و سطحی زبان است. بعضی از مترجمان فکر می کنند صحبت کردن به یک زبان یا شناخت قواعد دستوری، برابر با تسلط بر آن زبان است، در حالی که این تسلط تنها در صورتی حاصل می شود که لایه های عمقی زبان را بشناسند، از قابلیت های نهفتۀ آن مطلع باشند، و بتوانند به اعماق آن نفوذ کنند. آنان با بضاعت کم و شناخت اندک در زبان مبدأ و مقصد به سراغ متون فلسفی می روند. بازار آشفتۀ ترجمه های متون فلسفی حاصل تلاش مذبوحانۀ مترجمان فارسی زبان برای برگرداندن لایه های عمقی و ژرف زبان مبدأ به لایه های سطحی و بی بضاعت زبان مقصد است. این متن ها تفکر و زبان را به بیراهه کشانده اند. مترجم وقتی می تواند نقش خود را به عنوان نقطۀ اتصال و پل ارتباطی دو زبان درست ایفا کند که از لایه های رسوبی و فراموش شدۀ زبان مبدأ و مقصد شناخت کافی داشته باشد و آن ها را به درستی با یکدیگر هم افق کند.»

سهیلا میرشکاک، جهان در لحظۀ انزوا، ویژه نامۀ الـف، ش 5. ص 74 

هر power-ی که قدرت نداره

«جورج برنارد شاو، نمایشنامه نویس سبک کمیک، منتقد ادبی و مبلغ سوسیالیستِ ایرلندی تبار است که از او به عنوان قدرتمندترین نمایشنامه نویس انگلیسی زبان پس از شکسپیر یاد می کنند.» (دانستنیهای همشهری، ش 9، مرداد 89).

قدرتمندترین نمایشنامه نویس باید برگردان the most powerful playwright باشد. از خود واژۀ قدرت می توان برای توصیف و تعریف توانایی غیرجسمانی استفاده کرد، ولی وقتی این واژه با پسوند -مند ترکیب می شود و تشکیل صفت قدرتمند را می دهد، دیگر کاربرد آن برای توصیف هنر و توانایی غیرجسمانی بی سلیقگی است. به ویژه آن که کلمات دیگری برای جایگزین داریم که بسیار رساتر و بهتر معنا را می رسانند. در این مورد خاص، می توان از معادل اثرگذار / تأثیرگذار / توانمند استفاده کرد و استاد شاو را تأثیرگذارترین نمایشنامه نویس نامید، و یا  توانمندترین نمایشنامه نویس.

powerful یکی از صفت های پرکاربرد و تقریباً همه-جایی در زبان انگلیسی است که با قدرت خود معناهای زیادی را بلعیده است. برای همین، وقتی می خواهد وارد زبان فارسی شود باید اندکی تأمل و، پیش از هرچیز، کشف معنا کرد. تفاوت بین مترجم معمولی و حرفه ای داشتن ظرافت در انتخاب برابرنهادۀ هماهنگ و همایند است.

نگاهی به عکس رو-به-رو بیندازید. به این چهرۀ لاغر و تکیده می آید که قدرتمند باشد؟!

جالب است که در همان مطلب کوتاهی که مجلۀ دانستنیها در مورد برنارد شاو دارد، تأکید بر همین «لاغری مفرطش» است. می گویند، «شاو به قدری لاغر بود که روزی در یک مهمانی مرد خیلی چاقی سراغش رفت و گفت: "آقای شاو! وقتی من شما را می بینم فکر می کنم در اروپا قحطی آمده است." برنارد شاو هم که حاضرجواب بود، سریع پاسخ داد: "بله! من هم هر وقت شما را می بینم فکر می کنم عامل این قحطی شما هستید!"»

متون قدیم

در بیان نقاط قوت اشعار احمد شاملو، خانم بهبهانی می گوید: ”سبک ویژه ی شاملو مرهون اطلاعاتش از متون قدیم و به ویژه تاریخ بیهقی است.”

او می گوید: ”شاملو بعد از اینکه در هوای تازه خودش را نشان داد، وزن های قدیم شعر را به کلی کنار گذاشت و شروع کرد به پرداختن به آهنگ طبیعی کلمات که از روی متون قدیم در گوشش نشسته بود.”

بی بی سی فارسی

در بیکاری ناامیدکننده ای غرق بودم

"در بیکاری ناامیدکننده ای غرق بودم"

این جمله بخشی از نوشته ی خانم فیروزه گلسرخی (داستان نویس) در داستان همشهری، شماره ی نهم است. چون جمله از زبان یک نویسنده ی ایرانی بیان شده، و مشکل دستوری و زبانی هم ندارد، می توان گفت تولید داخلی است و اوریجینال است.

حال اگر جمله ای با همین مضمون به انگلیسی نوشته شده بود و نومترجمی یا مترجمان کم سوادِ بی دقت و بی ملاحظه به زبان فارسی می خواستند آن را به فارسی برگردانند، بی شک چنین جمله ای تحویل ما می دادند:

به طور ناامیدکننده ای در بیکاری غرق بودم.

یا

به طرز ناامیدکننده ای در بیکاری غرق بودم.

جالبه!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

جالبه!!! همین چند روز پیش مطلبی نوشته بودم و توی وب نوشت منتشر کرده بودم. ولی امشب متوجه شدم که این مطلب حذف شده!!! با اجازه ی کی؟ من که اجازه ندادم. اتفاقاً اگر توی بخش نظرات مطلب جمله بندی رو نیگا!!! نگاه کنید متوجه می شوید که در پاسخ به آقا/خانم ف به این مطلب اشاره کرده ام و از ایشان خواسته ام که سوتی دیگری از بلاگفا را بخوانند. ولی حالا می بینم این مطلب پاک شده!!!

هفته ی پیش بلاگفا به دلیل انجام تعمیرات یا تغییراتی در سایت اش موقتاً اجازۀ ورود به دفتر کاری رو نمی داد و پیامی می داد که بخش اول اش این بود:

در حال تغییراتی در سایت هستیم...

بقیه اش را یادم نیست. مهم نیست. چون ما به همین بخش آن کار داریم. من هم عین جمله را کپی-چسبان کرده و توی وب نوشت گذاشته بودم و به این جمله ایراد گرفته بودم. یعنی چی که در حال تغییرات هستیم. تغییرات خوردنیه، دیدنیه، انجام دادنیه؟ چیه؟ این تغییرات فعل نمی خواد؟

من نمی دونم جملات زیبای این چنینی را چه کسی می سازه، ولی یه پیشنهاد دارم. بعد از ساختن این چنین جملاتی که قرار است چند ده هزار نفر از کابران بلاگفا ببینند، بهتر است آن را به یکی دیگر نشان بدهیم و نظر او را جویا شویم. آقا جان، شاید جمله بندی مشکل داشته باشد. عیب که نیست. عیب اینه که چشم بر این مشکل ببندیم.

مطلب مرتبط: جمله بندی رو نیگا!!!

---------

پ.ن. اتفاقاً آمار بازدید امروز از وب نوشت را که نگاه می کنم بیشترین کلماتی که جستجو شده و به واسطه ی آن ها افرادی از این وب نوشت بازدید کرده اند، از این قرار است:

1.	در	9
2.	کاربران	6
3.	محترم	6
4.	ترجمه	6
5.	تغییراتی	4
6.	حال	4
7.	زبان	2

در آن عبارت چند جمله ای از کلمات "کاربر" و "محترم" هم استفاده شده بود!

قایق کاغذی

چه قدر این شعر قشنگ است. از خواندنش سیر نمی شوم. گفتم این لذت را با بقیه هم سهیم شوم.

یک جفت کفش

چند جفت جوراب با رنگ های نارنجی و بنفش

یک جفت گوشوارۀ آبی

یک جفت...

کشتی نوح است

این چمدان که تو می بندی!

بعد

ادامه نوشته

جمله بندی رو نیگا!!!

متاسفانه به دلیل فیلتر شدن سایت قالب های وبلاگ (علت هنوز نامعلوم است) امکان استفاده از قالب ها تا پنج شنبه نمی باشد.

گرته برداری و زندگی روزمره

«گرته­برداری نوعی وام­گیری مستقیم زبانی از زبان­های دیگر است. وام­گیری مستقیم آن است که کلمه عیناً یا با اندکی تغییر از زبانی به عاریت گرفته شود... اما وام­گیری غیرمستقیم آن است که کلمات مرکب زبان مبدأ را به اجزای سازنده­اش تجزیه کنند و در برابر هر جزء در زبان مقصد، معادلی بگذارند.» (حسن انوری (1385) فرهنگ درست­نویسی سخن. تهران: انتشارات سخن)

ادامه نوشته

آن جا که گیر بی جا و استدلال بی مورد کار گیر به جا و استدلال به مورد را خراب می کند

این قضیه ای که می خواهم تعریف کنم مربوط به دست کم یک ماه پیش می شود؛ شاید هم بیشتر. ولی تعریف آن خالی از لطف نیست و گذشت این مدت از تازگی آن کم نمی کند.

ادامه نوشته

...در غیر این صورت...

«طبق دستور اداره­ی راهنمایی و رانندگی تهران توقف روبروی ایستگاه اتوبوس­های تندرو (BRT) ممنوع می­باشد در غیر این صورت خودرو به پارکینگ منتقل خواهد شد.»

 

یعنی چی؟ این نتیجه­گیری با "در غیر این صورت" برای من بی­معنا است!

فارسی­نویسی در ترجمه یعنی چه؟

استاد نجفی از ترجمه­های گنگ شاکی است. به عقیدۀ وی ترجمه­های گنگ ناشی از فارسی­ندانی مترجم است که باعث بروز «فاجعۀ اندیشه» می­شود. وی «فاجعۀ اندیشه» را بدین معنی می­داند که «خوانندگان کتابی می­خوانند و بی­آنکه مطلقاً آن را فهمیده باشند گمان می­کنند که فهمیده­اند.»[1] «...تجربۀ سال­ها بعد به من نشان داد که این مورد ابداً استثنا نیست و در ایران، خاصه در میان نسل جوان، فراوان­اند کسانی که کتاب نامفهومی را می­خوانند و گمان می­کنند که آن را فهمیده­اند. به عبارت دیگر، نمی­فهمند که نمی­فهمند.»

دغدغۀ عبدالله کوثری این است که « در بيشتر ترجمه­هاي اين نسل نارسايي زبان فارسي ايراد عمده است.»[2]

دکتر خزاعی­فر می­گوید

ادامه نوشته

live your dream

این جمله در انگلیسی زیاد کاربرد دارد؛ live your (dream, life, destiny, …). هر بار که به این جمله برمی خوردم، درمی ماندم که معادل بومی آن در فارسی چه می شود؟ یا اگر بومی نداریم، معادل فارسی آن ـ نه ترجمه ی لفظی آن ـ چه می شود. الان که به ذهنم رجوع می کنم، فقط رمان کیمیاگر پائلو کوئیلو را یادم می آید که در آن چند باری آقای حجازی (مترجم) این جمله را آورده است: «رؤیایت را بزی.»!!!! همچین دلچسب نیست. تازه، کلی هم غریب است. در همان نگاه نخست، می شود فهمید که این ترجمه ی live your dream است. گذشت و گذشت و گذشت تا این­که دیشب مشغول خواندن مصاحبه ای از عبدالله کوثری بودم. در حین خواندن، جمله ای توجه من را به خود جلب کرد؛ « شما ببنيد مترجمان خوب ما خودشان خوب چيز می نويسند... واقعا اين بخش آگاهی از زبان است. يعنی زندگی کردن با زبان.» گفتم خودشه؛ زندگی کردن با... با خاطراتت زندگی کن. با یادش زندگی کن. این سالها را با یاد او زنده مانده ام. من با این باغ زندگی کرده ام.

پس می شود live your dream را چنین ترجمید: با رؤیایت زندگی کن.

حالا آیا این تنها و بهترین معادل می شود؟ فعلاً که بنده این را یافته ام. شما نظر خاصی دارید؟

------------------

پیشنهاد دکتر خزاعی فر "تحقق بخشیدن رؤیا" است. بعداً در این مورد هم می نویسم.

فرهنگ طیفی

کتاب فرهنگ طیفی به‌چاپ رسید.

Hardback version of Persian Thesaurus is out

ادامه نوشته

Google Translate

یک خبر بسیار خوش

زبان فارسی به سرویس ترجمۀ گوگل افزوده شد.

 

 

بارسلونا - بایرن مونیخ

 

بارسلونا - بایرن مونیخ/ آقای فردوسی­ پور

 

"این بارسلونا دست­ نیافتنی است."

؟!!

 این را هم بخوانید (اگر قبلن نخواندید!)

فوتسال ایران - چک

دوستان زبان شناس

زبان شناسی همگانی

وبلاگ تخصصی گروه زبان شناسی

زبان شناس کوچک

از «زبان باز» آشوری تا «هویت باز» نسل ما(1)

داریوش برادری، روانشناس/ روان درمانگر

تحلیل روانکاوانه یک نگاه و تحول نو و آسیب‌شناسی هراس و انتقادات مخالفان آن

کتاب تازه آقای آشوری به نام «زبان باز» به طرح و تشریح نوینی از معضل و بحران مدرن زبان فارسی می‌‌پردازد و بر بستر نگاهی به راه‌های گذار و تکامل زبان‌های علمی مدرن، مانند زبان‌های انگلیسی، فرانسه، آلمانی، پیش‌شرط‌های کلی عبور از بحران مدرن زبان فارسی و شرایط گذار هر چه بیشتر زبان فارسی از زبان طبیعی به یک زبان مدرن را مطرح می‌کند. او در این نوشته راه‌های مشخص گذار زبان فارسی به یک زبان مدرن علمی را مطرح نمی‌کند و احتمالا در جلد دوم این کتاب به راه حل‌های مشخصی می‌پردازد . راه‌هایی که تا کنون در دو اثر دیگرش، کتاب «باز‌اندیشی زبان فارسی» و پیش‌گفتار کتاب «فرهنگ علوم انسانی»، نیز به آنها پرداخته است و با واژه‌سازیهایش در کتاب «فرهنگ علوم انسانی» نمونه‌هایی از این امکانات نو را نشان داده است. مانند واژه‌هایی مثل مدرنیّت که امروز کامل در زبان فارسی جا افتاده است.

این اثر نو از آشوری بازتاب گسترده‌ای داشته است و نقدهای موافق و مخالف مختلفی را در بر داشته است. طبیعی است که هر نگاه نو بایستی به نقد کشیده شود، زیرا هیچ تئوری علمی کامل و بدون عیب نیست. از طرف دیگر نقد و چالش تخصصی میان زبان‌شناسان، واژه‌سازان، مترجمان و غیره، _ با رعایت تفکیک حوزه‌های مدرن علمی و بررسی و نقد از چشم‌انداز همیشه ناتمام حوزه کاری خویش_، می‌تواند به رشد این تحول سیستماتیک و به رشد ایجاد راه‌های مختلف عبور از بحران زبان فارسی کمک کند. اما مشکل چالش علمی همیشه مشکل تخصصی و فنی و نگرشهای مختلف مدرن و یا پسامدرن به یک موضوع بحث نیست. برعکس چنین چالشی به رشد و قوام تحول علمی کمک می‌رساند. یک بحث تخصصی همیشه یک جنبه احساسی و روانی با خویش به همراه دارد که می‌تواند به رشد چالش کمک رساند و یا مانع رشد و تحول مناسب چالش علمی گردد.

من در این مقاله و در مقاله آینده نگاهی به نظرات آقای آشوری از منظر روان‌کاوی زبان و موضوع زبان از منظر روان‌کاوی می‌اندازم و بر بستر این نگرش روان‌کاوانه قدرت و ضعف نظریه او را باز می‌کنم و سعی می‌کنم چشم‌اندازی دیگر به این مبحث مهم باز کنم، بدون آنکه از حوزه تخصصی خویش خارج شوم و وارد مباحث تخصصی حوزه زبان‌شناسی و یا واژه‌شناسی گردم. اکنون ما نیاز به ایجاد چشم‌اندازهای مختلف به موضوع «بحران زبان فارسی» داریم تا بحث عمیق‌تر و چندجانبه‌تر گردد. از طرف دیگر، با نقد روان‌کاوانه نظرات طرح شده در جلسه نقد بر کتاب آقای آشوری در ایران (1) در این مقاله و نیز با آسیب‌شناسی نظریات و نگاه نهفته در مقاله «زبان دیوزدگی» از دکتر حافظیان (2) در مقاله دوم، به آسیب‌شناسی روان‌کاوانه معضلات و موانع روانی نهفته در مسیر تحول زبان نوی علمی فارسی و در راه رشد چالش مدرن و علمی می‌پردازم.

رابطه زبان و فرد

انسان در زبان می‌زید و زبانش نه تنها بر تفکر او اثر می‌گذارد بلکه بنا به نظرات جدید و پسامدرنی در واقع زیانش تفکر او، جهانش و فردیتش را می‌سازد. زیرا هر انسانی در یک دیسکورس یا گفتمان زبانی می‌زید و نوع رابطه فرد با این گفتمان و یا با این «غیر بزرگ» تشکیل‌دهنده بخش اصلی شخصیت و فردیت اوست. بر اساس تئوری روان‌کاوانه لکان در باب زبان، هر زبانی دارای دو خصلت «زبان عبارت (1)» و «زبان اشارت(2)» است. «زبان عبارت» ییانگر صرف و نحو و حالات آوایی و دستوری یک زبان است و «زبان اشارت» جایگاه تمنا و آرزومندی بشری است (5)؛ تبلور میراث فرهنگی و جایگاه آرزومندی، هویت جمعی و اشارات «غیر بزرگ» به فرد است. آشوری نیز در کتابش به همین دو حالت زبان و زبان فارسی به شیوه خویش اشاره می‌کند و از «میراث فرهنگی» نهفته در هر زبان و در زبان فارسی سخن می‌راند و از حالت «زیست‌بومی» زبان سخن می‌گوید. (6)

برای مثال می‌توان گفت که زبان فارسی در واقع دارای یک حالت شاعرانه و عارفانه است و به عنوان «زبان اشارت» در خویش مجموعه ارزش‌های اخلاقی و عارفانه را در بر دارد که می‌توانند به سادگی هر کلام مدرن مثل «فردیت»، «آزادی» و غیره ر ا، در حین ترجمانش به فارسی، به یک حالت عارفانه و یا اخلاقی مسخ و تبدیل سازند. همانطور که این کار مرتب اتفاق افتاده است و می‌‌افتد. ازین رو «فردیت و آزادی همیشه ناتمام، قانونمند و مرزدار مدرن» در ترجمانش به فارسی به یک «خودمداری مطلق‌گرای و آزادی عارفانه» ایرانی دگردیسی می‌یابد. همانطور که وقتی روانشناسان ایرانی _ به ویژه در سالهای اول کارشان_ به بیمار ایرانی می‌گویند که به فردیتش و خواست‌هایش توجه کند و به آنها تن دهد، آنگاه احتمالا این بیماران از خانقاه سر درمی‌آورند و درون‌گرا می‌شوند، یا از «انسان اخلاقی خود_سرکوب‌گر دیروز» به «لذت‌پرست بی‌مرز امروز» تحول می‌یابند. در حالیکه مفهوم «من مدرن» و ارضای خواستهای «من» خویش در روان‌کاوی معمولا نگاهش به بیرون و تغییر واقعیت است و با قبول مرز خویش و قبول قانون یا «نام پدر» همراه است. « زبان عبارت» فارسی نیز دارای خصلتهای خاص خویش است و برای مثال دارای بستر ترمینولوژیک قوی یک زبان مدرن نیست و به قول آشوری از درون خویش قادر به ایجاد این تحول نیست و مانند زبان‌های مدرن احتیاج به یک زبان ترکیبی و مکانیکی سیستمانه دارد.( به ویژه که این مفاهیم مدرن یا تخصصی در نتیجه ارتباط با مدرنیّت و با «غیر» اصولا به درون فرهنگ فارسی راه یافته است و یا در حال راه یافتن است).

در نهایت میان «زبان عبارت» و «زبان اشارت» یک فرهنگ ارتباطی متقابل نیز وجود دارد و هر دو بر بستر «زیست‌بومی» یک اجتماع و فرهنگ شکل گرفته‌اند. از طرف دیگر آنها به این فرهنگ شکل و حالت خاصی را می‌بخشند و گفتمان فرهنگی را تولید و بازتولید می‌سازند. یعنی یک رابطه دیالکتیکی و متقابل و یا در معنای دیگر یک حالت «دیفرانس» دریدایی اینجا حکمفرماست که هر کدام وابسته به دیگری است و اجزای یک سناریو و یا گفتمان مشترک و وابسته به یکدیگر هستند. تمنای مدرن و یا هویت بالغانه ( در معنای روانکاوانه هویت سمبولیک(9)) احتیاج به «زبان عبارت» مناسب خویش دارد تا قادر به حس و بیان خویش و تحول مداوم خویش باشد و بالعکس «زبان عبارت» قوی و مدرن نیازمند به «زبان اشارت» و هویت بالغانه و سمبولیک و همیشه در حال تحول جمعی و فردی است. زیرا این هویت نوی مدرن و باز مداوما در پی ایجاد جهان جدید سمبولیک خویش و زبان فنی و علمی نوین خویش برای دست‌یابی به تمنای نوی خویش است.

زبان مدرن مانند فرهنگ مدرن ( زبان عبارت و اشارت مدرن)، به بیان آشوری در این کتاب، یک «زبان باز،فراخ‌زیست و راززدا (7)» است که مرتب تحول می‌پذیرد، کلمات مهاجر می‌پذیرد و مرتب عرصه‌های جدیدی از ترمینولوژی و علم را بوجود می‌آورد. این زبان مدرن قادر به نگریستن، تسخیر و ساختن جهان سمبولیک و زبانی خویش است. در حالی که زبان فارسی که هر کلام و محتوایش دربرگیرنده یک بحران مدرنیت/سنت است، نه دارای این بستر علمی و ترمینولوژیک قوی است و نه «زبان اشارتش» رو به سوی نگریستن، تسخیر کردن و آفریدن هستی دارد و بیش از هر چیز گرفتار حالات خراباتی و اخلاقی خویش است. ( این نگاه البته به معنای نفی قدرت‌های این زبان نیست بلکه به ضرورت تحول و گسترش آن اشاره می‌کند. اصولا بحران مدرن زبان فارسی پیش‌شرط تحول مدرن اوست و در هر تکامل و یا تحول هرچند ناقص این زبان و یا این هویت راهی و امکانی نو نهفته است که اگر بتواند، با شناخت دقیق معضل و دیسکورس زبانی خویش، به عبور از بحران خویش دست یابد، قادر به ایجاد تحولی نو و مدرن خواهد بود.).

ازین رو آنکه این معضلات را نشناسد در نهایت سخنش اخلاقی، عارفانه و یا زبانش از لحاظ فنی و بیانی به یک «آش شله قلمکار» اسیر «بی‌زبانی» تبدیل خواهد شد. یا به قول آرامش دوستدار اندیشه این روشنفکر ایرانی، تحت تاثیر این معضلات فرهنگی، «اندیشه‌نما(8)» می‌شود. این روشنفکر و یا زبان او تحت تاثیر « بسته بودن» درونی زبان فارسی و تحت تاثیر روحیه ایرانی خویش، گرفتار دور باطل فرهنگ ایرانی می‌گرد . دور باطل و اسارت نارسیستی/رئال (9) در نگاه دیسکورس زبانی و هویتی ایرانی که ثمره‌اش همان گذار اجتناب‌ناپذیر از «راوی» روشنفکر و ناراضی بوف کور به سوی «پیرمرد خنزرپنزری» سنت و تکرار یک چرخه جهنمی است که در کل کتاب بوف کور و در کل تاریخ دو سده اخیر ما مرتب تکرار می‌شود.( شاید به این دلیل نیز همه روان‌کاویها و نقدهای بوف کور این چشم‌انداز اساسی و این ماتریکس درونی بوف کور را ندیده‌اند و به آن نزدیک نشده‌اند، با وجود قدرتهای سمبولیک هر کدام از این نقدها. در این مورد به کتاب سوم الکترونیکی من در این باب و به نام « روان‌کاوی پسامدرنی بوف کور و گفتمان حول بوف کور» در سایتم مراجعه کنید.10)

انسان در معنای روان‌کاوی لکان و یا در نگاه پسامدرنی ، جزیی از یک تمامیت سنّتی و یا یک «موجود بر_خود_ایستای_خودفرمان» مدرن نیست بلکه او یک موجود یا «سوژه منقسم» است. این به این معناست که هر انسانی در واقع در هر عملش و در هر بیانش هم یک «فاعل عبارت(11)» و هم یک «فاعل اشارت(12)» است و مرتب مجبور است به عنوان یک فرد با دیگری، با «غیر» ، با زبان و جهانش ارتباط برقرار کند؛ به عنوان یک سوژه باز و همیشه ناتمام مرتب با بخشی دیگر از هویت و تمناهای خویش روبرو شود و آنها را در جهان نمادین و سمبولیک فردی خویش پذیرا شود و تحول یابد. ازین‌رو نیز به قول لکان جهان سمبولیک فردی و بشری همیشه ناتمام است. ازین‌رو هنر و علم و اندیشه بشری همیشه ناتمام و در ارتباط با «غیر» و در حال تحول دائمی است.

. برای مثال وقتی من می‌گویم: «من ایرانی هستم»، آنگاه من به عنوان «فاعل عبارت یا جمله» بیانگر این نظر هستم ولی به عنوان «فاعل اشارت» در واقع این «غیر بزرگ»، این مفهوم «ایرانی بودن» است که مرا وامی‌دارد، خویش را اینگونه یا آنگونه بپندارم. زبرا او دارای بار ارزشی و معنایی قوی و تبلور هویت و تمنای انسان و دیسکورس ایرانی است. موضوع نوع ارتباط سمبولیک، نارسیستی یا رئال من (9) با این هویت نهفته در زبان اشارت و در مفهوم «ایرانی» بودن است که مرا به یک فرد باز و قادر به نقد سمبولیک فرهنگ خویش و قادر به پذیرایی مداوم نگاه مدرن و هویت‌های دیگر در هویت و در زبان خویش متحول می‌سازد. یا این نوع رابطه مرا اسیر نگاه نارسیستی و یا کابوس‌وار «غیر» و مفهوم «ایرانی» می‌سازد و مرا به یک موجود بسته و ناتوان از تحول و نقد مسخ و تغییر می‌دهد. ازین‌رو تحول و تکامل در فرد و یا در زبان از طریق نوع ارتباط شخص با این «غیر بزرگ» مانند نوع ارتباط با زبان، فرهنگ، مذهب و یا با «غیر یا دیگری کوچک» مانند نوع ارتباط با معشوق و رقیب به وجود می‌آید.

آن فرد یا جامعه‌‌ای که بتواند با یک رابطه فاصله‌دار، تثلیثی (رابطه سمبولیک) با این «غیر بزرگ»، با دیگری ارتباط بگیرد و هم او را دوست بدارد و هم او را به نقد بکشد و بداند که هیچ‌گاه به ذات نهایی خویش و این «غیر بزرگ» پی ‌نمی‌برد، آنگاه او قادر خواهد بود با چنین توانایی پارادوکس فاصله‌گیری و علاقه، با توانایی نقد و احترام به دیگری و به «غیر»، مرتب به تحولی نو درخویش و در جهان سمبولیک خویش دست یابد و مرتب از نو بیافریند.

بر بستر چنین تحولی است که انسان مدرن توانست، با ایجاد فاصله و با توانایی به دست گرفتن جهان سمبولیکش،( زیرا ما همیشه در یک جهان نمادین و زبانی قرار داریم و نه در یک واقعیت عینی و یا ذهنی. واقعیت یک واقعیت سمبولیک زنده، یک واقعیت سمبولیک عینی/ذهنی است) شروع به ساختن تئوری و تحول در هستی و طبیعت کند. با آنکه این «من یا سوژه مدرن» هنوز گرفتار یک حالت متفاخر نارسیستی بود و بدین دلیل نیز «منقسم بودن» خویش و نیاز عمیق خویش به «غیر»، به طبیعت و دیگری را کامل احساس و درک نمی‌کرد و بهایش را اکنون با بحران‌های مداوم طبیعی، فرهنگی و اقتصادی و تروریسم بین‌المللی می‌پردازد. بحران‌هایی که همه با هم ضرورت گذار به یک رابطه نو با «غیر»، با طبیعت و با دیگری و حرکت به سوی یک جهان چندصدایی را بیان می‌کنند و اصولا معنا و مفهومی نو و هزارگستره از «هویت باز و زبان باز» تو در تو، لابیرنت‌وار، شبکه‌گونه و هایپرتکستی، تلفیقی، چندهویتی و همیشه ناتمام ایجاد می‌کنند که در بحث آینده به آن می‌پردازم.

ر فرهنگ ما این قدرت سمبولیک و تثلیثی هنوز به قدرت اصلی فرهنگ، زبان و فرد ایرانی تبدیل نشده است و زبان و یکایک ما بر بستر بحران مدرنیت در حال ایجاد این جهان فردی و جمعی سمبولیک و ناتمام خویش و در پی ایجاد خلاقیت خویش هستیم. از این رو نوع ارتباط ایرانی با «غیر»، با زبان و با خویش، با مدرنیت و با سنت، یا به طور عمده یک حالت نارسیستی یا رئال و یا حالات ترکیبی نارسیستی/ سمبولیک و یا رئال/سمبولیک است. یعنی فرد بیشتر گرفتار رابطه دوگانه و مسحور‌کننده نارسیستی و گاه کابوس‌وار (رئال) با «غیر» و با زبان خویش است و امروز «سنت‌پرست»، فردا «مدرن‌پرست»، امروز «سنت‌ستیز»، فردا « غرب‌‌ستیز» و یا بالعکس می‌شود. او امروز ناگهان اسیر نگاه مسحور کننده زبان و فرهنگ خویش می‌شود و به عنوان مرید او خواهان بازگشت به زبان فارسی اصیل می‌گردد و می‌پندارد که «هنر نزد ایرانیان است و بس». فردا به شیوه رئال یا کابوس‌وار می‌خواهد مانع ورود هر عنصر خارجی به زبان خویش شود و می‌خواهد گردن هر کلمه عربی و یا خارجی را بزند و برایش یک برابرنهاد عجیب و غریب فارسی بیابد. پس ‌فردا ناگهان به شیوه «روشنفکری پیامبرگونه» خواهان تغییر بنیادین زبان و خط فارسی می‌شود و او را کاملا غیر علمی و ناتوان از تحول می‌پندارد. این‌گونه این فرد و این زبان یا اسیر هراس از «غیر و غریبه» است و یا مسحور نگاه «غیر و غریبه» است و مرتب در حال جذب و یا دفع «غیر» است، به جای آنکه به پذیرش بهتر سمبولیک و ترمیزی «غیر» و مدرنیت در نگاه و زبان خویش دست یابد و به هویت و زبان باز و تلفیقی و همیشه ناتمام خویش دست یابد. تا بتواند به سان یک «جسم سمبولیک» و یک «زبان سمبولیک» هر چه بیشتر قادر به دست گرفتن هستی و ایجاد جهان و هنر و علم سمبولیک و همیشه ناتمام و قابل تحول خویش باشد.

نمونه‌ این حالات نارسیستی/سمبولیک یا رئال/سمبولیک را می‌توان در تلاش‌های افراطی برخی از فرهنگستان‌های ایرانی برای پاکسازی زبان فارسی _ در کنار کارهای مثبت و سمبولیک آنها_ دید و یا در ترجمه‌ها و نوشته‌های یکایک ما این حالات قابل رویت است.

در نتیجه این مشکلات است که مفاهیم مدرن در حین ترجمه به فارسی مسخ و ایرانی می‌شوند. یا زبان ایرانی نمی‌تواند، با درک بهتر معضلات زبانی و نگارشی خویش و از طریق گسترش بیشتر «مهندسی زبان» و چالش مدرن متخصصان، هر چه بیشتر به یک «زبان باز» مدرن تحول یاید. این مشکلات از سوی دیگر نمی‌گذارند _ همراه با علت ماهوی عدم رشد روابط سمبولیک پارادکس و تثلیثی قوی‌تر در فرد، در فرهنگ ایرانی، در شیوه عمل علمی، در چالش مدرن ایران_ که «هویت باز و زبان باز» و مدرن ایرانی بهتر رشد کنند. «هویت باز و زبان باز» سمبولیک و همیشه ناتمامی که لازم و ملزوم یکدیگر، وابسته به یکدیگر و خالق یکدیگر در یک بازی دیالکتیکی و یا در یک بازی دیفرانس دریدایی جاودانه و همیشه ناتمام هستند.

زیرا فرد «غیر» است و «غیر» فرد است. زیرا زبان و فرد همدیگر را متقابلا می‌سازند و برای تحول به یکدیگر نیازمندند. فرد و جامعه ایرانی برای دست‌یابی به تحول مدرن خویش احتیاج به زبان مدرن خویش دارد که یک «زبان باز» و متحول است و قادر است کلمات مهاجر را در خویش بپذیرد و انطباق بخشد. زبانی مدرن، باز، متفاوت و هزارگستره که قادر است جهان و واقعبت سمبولیک خویش را بیافریند، نظم بخشد، علوم و چشم‌اندازهای نوین بیافریند. یک زبان باز ایرانی که می‌تواند هر چه بیشتر بستری برای خلق هنرهای مدرن و متفاوت ایرانیان باشد و شخصیت فرد ایرانی را شکلی نو و مدرن بخشد. این «زبان باز» نیز احتیاج به «فرد و فرهنگی باز» دارد که قادر است مرتب با جهان اطرافش در کنش و واکنش باشد، یاد بگیرد، قادر باشد جهان سمبولیک و زبانش را در دست گیرد و مرتب از نو بیافریند، مرتب هویت‌های نو و گستره‌های علمی و هنری نو از زبان‌ فارسی به وجود آورد و مرتب هنر و علوم و چشم‌اندازهای نوینی بیافریند. تنها بدین شیوه است که فرد و زبان ایرانی می‌تواند به یک « وحدت در کثرت» مدرن و یا در حالات والاتر به یک «کثرت در وحدت چندصدایی» پسامدرنی تحول یابد و فرد این جامعه می‌تواند به یک «سوژه مدرن» یا در حالت والاتر به یک «جسم خندان» نیچه و یا به« سوژه منقسم لکان»، به «جسم هزارگستره» دلوز دگردیسی یابد و هویت و زبان مدرن و متفاوت ایرانی خویش را بیافریند.

در این راستاست که بایستی کتاب «زبان باز» آقای آشوری را نمادی از این تحول سمبولیک و قوی و در مسیری درست و همراه با طرح سوالی درست دانست. از این رو من و امثال من که خود دارای این هویت باز، چندمتنی و چندملیتی هستند و یا مانند من در کتاب جدیدم به نام «از بحران مدرنیت تا رقص عاشقان و عارفان زمینی» به طرح این هویت باز و چندمتنی و همیشه ناتمام ایرانی می‌پردارند، در این کتاب و در این نگاه نو روی دیگر و ضرورت دیگر مهم تحول خویش و جامعه خویش را می‌بینند، بی‌آنکه رابطه پارادوکس و نقادانه خویش را با کتاب از دست دهند و فقط هورا بکشند. موضوع درک اهمیت این تحول مهم در زبان و در فرد و فرهنگ ( در زبان عبارت و اشارت ایرانی) و درک رابطه دیالکتیکی و یا دیفرانسی این دو تحول وابسته به یکدیگر است. موضوع درک عمیق این امر مسلم است که بدون این تحول زبانی و بدون ایجاد این هویت نوینی که همه ما مهاجرین و روشنفکران و هنرمندان مدرن و یا چندمتنی درون و برون کشور نمادی از آن هستیم، هیچگاه عبور از بحران مدرنیت/سنت ایرانی و عبور از بحران زبان و فرد ایرانی ممکن نیست.

با قبول این اصل پایه‌ای است که آنگاه می‌توان با نقد کتاب «زبان باز»، هم به طرح سوال درست و مهم آقای آشوری و به اهمیت طرح موضوع «زبان باز» ایرانی آفرین گفت _ زیرا ابتدا طرح درست سوال ایجادگر یک راه درست است، هم بایستی طرح آشوری برای ایجاد یک زبان مکانیکی، سیستمانه و ساختگی و برای پاسخگویی به نیازهای زبانی و علمی زبان مدرن فارسی ، _مانند شیوه جهان مدرن در ایجاد این «شاهراه زبانی» از طریق استفاده از زبان لاتین و یونانی_، به شیوه تخصصی و تفکیکی توسط زبان‌شناسان و واژه‌شناسان ایرانی، مترجمان و روشنفکران درگیر با زبان و هویت خویش مورد نقد قرار گیرد. تا ضعفها و قدرتهای بحث او از چشم‌اندازهای مختلف بررسی شود و این بجث اساسی چندچشم‌اندازی و عمیق‌تر گردد. از طرف دیگر متخصصان، روشنفکران و هنرمندان ایرانی بایستی با کمک به رشد انواع مختلف این «هویت باز و چندلایه» ایرانی، به رشد قدرت خلاق و سمبولیک هنری و علمی خویش و به تحول فرهنگ و چالش مدرن ایرانی کمک رسانند و زمینه‌ساز رنسانس مشترک ایرانی شوند.زیرا این «شاهراه زبانی» مدرن احتیاج به روشنفکران مدرن و باز خویش دارد و بالعکس.

حال باید دید که برای مثال آیا مجلس نقد کتاب «زبان باز» از این چشم‌انداز سمبولیک، پارادکس همراه با نقد و علاقه، به این اثر می‌نگرد، نکات قدرت و ضعف اثر را مطرح می‌کند، سوالاتی نو و چشم‌اندازهایی دیگر مطرح می‌کند و بحث را گسترده‌ترو عمیقتر می‌سازد، یا اسیر حالات نارسیستی و رئال «زبان اشارت» زبان فارسی می‌شود و به سرکوب خاطی و ملحد بی‌احترام به حریم مّطهر زبان فارسی مشغول می‌شود . آیا آنها مریدوار خواهان حفظ زبان شکوهمند فارسی از این «تهاجم فرهنگی و ناموسی» می‌شوند و ناآگاهانه یا آگاهانه سعی می‌کنند این حالات ناموسی نارسیستی و رئال را با استدلالات سمبولیک توجیه و پنهان سازند. آیا آنها، تحت تاثیر این نوع رابطه نارسیستی/رئال خویش با «زبان فارسی»، خواهان تنبیه کردن آشوری به خاطر این «خودسری و بی‌احترامی» به زبان بزرگ و پاک فارسی می‌گردند و قدرت‌های سمبولیک خویش را فدای این اسارت نارسیستی/رئال در نگاه «غیر بزرگ» می‌سازند، یا آنکه ما را با نقدشان بر نقاط ضعف و قدرت اثر آشوری به درک نوین و تکمیل‌کننده‌ای از موضوع می‌رسانند و سوالاتی نو ایجاد می‌کنند.

آسیب‌شناسی روان‌کاونه جلسه نقد کتاب «زبان باز» در ایران

مجلس نقد کتاب «زبان باز» در تهران و با مشارکت متخصصانی چون آقایان، علی حق‌شناس، زبان‌شناس و استاد دانشگاه، آقای فانی ، کتاب‌شناس و مترجم و آقای علی صلح‌جو، مترجم، صورت گرفت.

اگر به سخنان هر سه سخنران دقت کنیم و برخورد احساسی و عاطفی نهفته در پشت کلمات و انتقادات علمی را بشنویم، آنگاه به راحتی می‌توان گرفتاری هر سه سخنران در یک رابطه عمدتا نارسیستی/سمبولیک با «زبان فارسی» را در این بحث دید. ازین‌رو نوع برخورد آنها با نگاه آشوری نیز یک نگاه و نقد سمبولیک پارادوکس نیست، بلکه یک برخورد عمدتا نارسیستی و مالامال از حالات افراطی نارسیستی است ( مانند تعارف نارسیستی از یک سو و خشم نارسیستی از سوی دیگر). جدا از برخی انتقادات تخصصی هر سه سخنران که آشوری نیز در جوابیه خویش به آنها می‌پردازد و نظر خویش را در آن باره بیان می‌کند(13)، در واقع.هر سه سخنران ( و به ویژه آقای حق‌شناس) دچار یک دل‌آزردگی نارسیستی از «کتاب باز» آشوری و از شخص «آشوری» به خاطر این عمل مخالف سنت او و مخالف عادات زبانی و هراسهای درونی آنها هستند.

برای مثال هر سه سخنران از یک طرف ابتدا از آقای آشوری تعریف می‌کنند، شروع به تعارفات بزرگ‌‌کننده ایرانی می‌کنند و پس از این تعارفات نارسیستی به حمله و خشم نارسیستی به او و تکذیب کتاب و شخص او می‌پردازند، به جای آنکه به قدرت و ضعف‌های کتاب بپردازند، چشم‌اندازهای دیگر موضوع را مطرح کنند و پیشنهادات خویش را برای رشد این «زبان باز و مدرن» فارسی در عرصه ترمینولوژیک مطرح کنند.

به ویژه مفهوم «زبان باز» برای آنها آزاردهنده و خطرناک جلوه می‌کنند و آنها ناآگاهانه و آگاهانه هراس خویش از خطرات این «باز بودن» زبان فارسی و خشم خویش به آشوری برای طرح این موضوع خطرناک را نشان می‌دهند.

برای مثال آقای حق‌شناس پس از تعارفات فراوان یکدفعه در کل کتاب را رد می‌کند و پس از چندبار خواندن کتاب باز هم نمی‌داند که موضوع این کتاب چیست و آشوری چه می‌خواهد بگوید. ( این را به زبان طنز ایرانی می‌گویند:« ابتدا مرغ را چاق کردن و سرانجام سرش را بریدن»). اما آنگاه او مشکل اساسیش با این کتاب، یعنی مشکلش با مفهوم «زبان باز» را نشان می‌دهد. زیرا مشخص است که مفهوم «زبان باز» برای او که به حالتی مسحورشونده و نارسیستی تحت تاثیر شدید«زبان اشارت» اخلاقی/عارفانه فارسی و ناتوان از یک رابطه سمبولیک بافاصله و پارادوکس با این زبان (لااقل در این عرصه) است، به معنای «بی‌دروپیکری»، « بی‌بندوباری» است. از آنرو که او، در حین نقدش بر کتاب «زبان باز» آشوری، به شدت اسیر یک رابطه نارسیستی با زبان و «غیر بزرگ» خویش است، در واقع ناآگاهانه دچار «هراس‌های ناموسی» می‌شود، گرفتار هراس از «تهاجم فرهنگی» و از دست‌ رفتن «بکارت زبان فارسی» می‌شود و این هراس را سعی ‌می‌کند با توجیهات سمبولیک علمی همراه کند. از این رو او به جای «زبان باز»، اصطلاح «زبان پویا» را مطرح می‌کند که اصولا_ در راستای مفهوم «پویا» در زبان فارسی_ به معنای یک رشد«درونی (در نهایت عارفانه و اخلاقی)» و بدون نیاز خاص به «غیر» و به «بازبودن»، بدون نیاز به ارتباط با عنصر غریبه و مهاجر است. بدون احتیاج به درک کمبود و نیاز خویش به «غریبه و غیر» برای تحول و تکامل است. در حالی‌ که اصولا زبان و نگاه مدرن در نتیجه ارتباط با محیط اطراف و در پی شناسایی و تسخیر و سازندگی این محیط اطراف طبیعی و اجتماعی به وجود آمده است، رشد کرده است و قادر به تسخیر جهان بوده است.

همان‌طور که روان‌کاوی نشان می‌دهد، ما با نوع نگاهمان به «غیر» و به دیگری در واقع خویش و نگاهمان را نیز می‌سازیم، زیرا رابطه میان انسان و دیگری یک رابطه سوژه/ابژه‌ای نیست بلکه یک رابطه دیالکتیکی و یا دیفرانسی است. بدین دلیل حق‌شناس، با این نگاه پارسایانه، اخلاقی، ناموسی به زبان فارسی، به ناچار نگاهش به مدرنیت نیز دچار یک ترجمان مسخ‌‌‌کننده ایرانی است و زبان باز، قابل تحول، مرتب مهاجر‌پذیر مدرن را یک «زبان منظم و بسته (14)» می‌پندارد. از سوی دیگر او، با این نوع نگاه به «غیر»، به زبان و به مدرنیت، به ناچار خویش را تبدیل به یک مرید ناموسی زبان فارسی در خطر «تهاجم فرهنگی» می‌سازد و به ناچار آگاهانه و یا ناآگاهانه سعی در سرکوب کار خطرناک آشوری و سد کردن تلاش او برای گشودن زبان فارسی بر روی «غیر» می‌کند. به این دلیل نیز او در نهایت کتاب را عاری از هر سوال و طرح اساسی می‌بیند. او اینگونه به سرکوب‌گر نارسیستی/سمبولیک نگاه نو یک همکار و خدمت‌گذار ناموس فرهنگ و زبان خویش تبدیل می گردد، به جای آنکه به شیوه سمبولیک و پارادوکس نکات ضعف و قدرت اثر را مطرح کند و چشم‌اندازی نو بر متن کتاب برای خواننده بیافریند.

دو سخنران دیگر، آقایان فانی و صلح‌جو، در نهایت به این حمله نارسیستی/سمبولیک بر علیه این نگاه نو و برای دفاع از «ناموس» زبان فارسی به شیوه خویش ادامه می‌دهند و در راستای این نقد و خشم نارسیستی عمدتا به جای «نقد سمبولیک کتاب» به نقد نارسیستی «آقای آشوری» می‌پردازند. آقای فانی آقای آشوری را گرفتار «دامچاله‌ی کلام» می‌بیند، به جای آنکه به نقد سوال کتاب و نظریه مطرح شده در کتاب بپردازد و معضلاتش را به ما خوانندگان نشان دهد. آقای « صلح‌جو» می‌خواهد به زبان بی‌زبانی کتاب را بی‌ارزش کند و اعلام می‌کند، این نظریه آشوری که مطرح می‌کند، زبان‌های مدرن برای پیش‌برد خویش از زبان لاتینی/یونانی استفاده کرده‌اند، امر تازه‌ای نیست. بی‌آنکه او به علت طرح این موضوع و مقایسه از طرف آشوری و به نقد نکات ضعف و قدرت نظر او بپردازد. زیرا این تحول زبانی برای آشوری ناشی از بحران زبان فارسی، ناشی از ناتوانی زبان فارسی به پاسخگویی علمی به این بحران از طریق یک تحول ناآگاهانه و خودبخودی درونی و ناشی از ضرورت گذار زبان فارسی به سوی یک زبان مدرن و علمی به کمک یک دستگاه مکانیکی، ساختگی و سیستمانه زبانی است.

یا آقای صلح جو، بر طبق برخورد نارسیستی عامیانه و جاافتاده در فرهنگ ایرانی که براساس آن ما همه چیز در زبان فارسی و فرهنگ فارسی داریم و یا داشته‌ایم و نیازی به «غیر» نداریم، _ نگرشی که زیربنای گره حقارت ایرانی و حالات افراطی غرب‌ستیزی/غرب‌شیفتگی ایرانی است_، اکنون می‌گوید که شیوه علمی نو مثل «برخه‌چسبانی» که به قول آشوری از دل آن و از طریق پاره‌چسبانی آگاهانه و علمی کلمات میلیون‌ها ترم جدید علمی به وجود آورده‌‌اند و درمی‌آورند، در فرهنگ فارسی وجود داشته است و نمونه آن را کلمه «سکنجبین» می‌داند(13).( یک گام جلوتر و ما با تصویر جدید تراژیک/کمیک «دایی‌جان ناپلئون» ایرانی و توطئه غرب بر علیه فرهنگ و زبان پویا و اصیل فارسی و دزدیدن همه مفاهیم مدرن از فرهنگ ایرانی روبرو می‌شویم.)

این شیوه برخوردها از طرف دیگر بخش دیگر معضل فرهنگ ایران و معضل دیگر تاثیر‌گذار بر عدم رشد علم و چالش مدرن ایرانی را نشان می‌دهند. یعنی به سادگی در بحث‌های این متخصصان عالیقدر ما قابل رویت است که آنها از آشوری خشمگین هستند که چرا او این جرات را به خرج داده است و چنین مباحثی را مطرح کرده است و یا زودتر از دیگران و آنها مطرح کرده است. ازین رو نیز آنها به حالتی نارسیستی و در واقع کین‌توزانه آشوری را متهم به خودشیفتگی و حالات نارسیستی می‌کنند و اینجاست که گویی در «غیر»، در آشوری چیزی جز تمنای خویش و تلاش برای سرکوب تمنای خویش نمی‌بینند. زیرا به قول لکان من «تمنای غیر» و فرهنگم و دیسکورس هستم و «غیر» و دیگری تمنای من است. تبلور راز درونی من است. به این دلیل از نوع برخورد یک جامعه به دگراندیش می‌توان به رازها و تمناهای نهفته و سرکوب‌شده یک جامعه پی برد.

باری در تمامی این بحث متخصصان ما در نهایت هیچ نقد جدی و پارادکس علاقه‌مندانه/نقادانه بر کتاب «زبان باز» نمی‌بینیم. درعوض «آشوری» نقد می‌شود و بایستی به گونه‌ای به خاطر عمل «بازش» سرکوب و نفی شود. اینجا نیز تفاوت دو متفکر نشان داده می‌شود که یکی قادر به فاصله‌گیری سمبولیک پارادکس بهتر از فرهنگ خویش، در عین عشق به این فرهنگ، بوده است. ازین رو برای آشوری « زبان باز» در راستای مفاهیم مدرنی چون « اندیشه باز (اوپن مایند)، زبان باز (اوپن لنگویج)، فهمیده و درک می‌شود و بنابراین بی درو پیکر نیست، اما در نگاه گرفتار در حالات نارسیستی/سمبولیک یا نارسیستی/ رئال متخصصانی چون حق‌شناس و دیگر دوستان، این به معنای «بی‌بندوباری» و «بی‌دروپیکری» است. پیشنهادات آشوری برای آنها در نهایت به معنای از دست‌رفتن «بکارت زبان فارسی» و ندیدن شکوه و پویایی مطلق درونی زبان فارسی، به معنای ندیدن بی‌نیازی زبان فارسی به «غیر» و به راههای مدرن تحول است. در نهایت انگیزه اصلی نقد نارسیستی و خشمگینانه هر سه نقاد گرامی هراس عمیق آنها از «غیر» و هراس از درک نیاز و کمبود خویش به «غیر و غریبه» است.

هراسی که روی دیگرش مسحوریت مرید‌وار در برابر «غیر و غریبه» و ناتوانی از پذیرش سمبولیک نگاههای غریبه و دگراندیش، ناتوانی از دست‌یابی به «هویت باز و زبان باز» ایرانی و ناتوانی از پذیرش سمبولیک هویت‌ها و تواناییهای متفاوت در هویت و زبان و فرهنگ خویش است. هراسی از «غیر» که ثمره‌اش بحران کنونی و تکرار فاجعه‌وار مداوم این بحران سنت/مدرنیت در همه عرصه‌های سیاسی/فرهنگی/علمی و تلفات فراوان انسانی، علمی، هنری، اقتصادی است.

باری اینگونه یک جدل مدرن تحت تاثیر یک زبان و یک فرهنگ به یک بحث ناموسی و نارسیستی تبدیل می‌شود و نه خواننده و نه بحث از این جدل چیزی یاد می‌گیرد و نه چشم‌اندازی نو به بحث گشوده می‌شود. مشکل این است.

جمع‌بندی:

معضل روان‌کاوانه و در عین حال تراژیک/کمیک این جدل و بحث نو این است:« یک متخصص می‌خواهد راهی پیشنهاد کند تا زبان فارسی بتواند بهتر قادر به پذیرش کلمات مدرن باشد. تا زبان فارسی بتواند بهتر قادر به ساختن یک زبان سیستمانه و ازین طریق بهتر قادر به دست گرفتن هستی، شناسایی هستی و رشد باشد و چند متخصص دیگر در این عمل نفی پاکی و پویایی درونی زبان فارسی را می‌بینند. از طرف دیگر آنها، با گرفتاریشان در رابطه‌ای نارسیستی/سمبولیک، رئال/سمبولیک با زبان فارسی، به نفی فردیت و قدرتهای سمبولیک خویش گرفتار می‌شوند و همزمان مانع رشد بحث و چالش علمی پارادوکس در باب یک نگاه نو و ضروری می‌شوند. همان‌طور که یک عده هنوز گرفتار حالات نارسیستی/رئال غرب‌ستیزی/سنت‌ستیزی هستند و نسلی نو چون ما خواهان یک هویت باز و چندلایه و چندمتنی همیشه ناتمام هستند. نسلی که خواهان اشکال و حالات مختلف این «عارف زمینی، عاشق زمینی، خردمند شاد و مومنان سبکبال» و خواهان رشد و تکامل هزار روایت از«غیر»، از خدا و هستی هستند؛ خواهان یک «وحدت در کثرت مدرن» ایرانی و در مسیر بعدی یک «کثرت در وحدت» پسامدرنی ایرانی هستند. باری موضوع جدل و چالش میان دو گفتمان، میان « هویت باز و زبان باز» مدرن از یک سو و از سوی دیگر هراس از «غیر» و گرفتاری در حالات نارسیستی و رئال بحران‌زا است. با این تفاوت که ما می‌دانیم که یکایک ما و نظریات ما نه تنها همیشه ناتمام و نیازمند به «غیر» و نقد دیگری هستند بلکه می‌دانیم که هر نگرش و هر عمل ما در خویش هم حالات سمبولیک، نارسیستی ویا رئال را دارند. پس به به نقد پارادکس خویش و دیگری دست می‌زنیم و زبانی اینگونه خلاق و باز می‌طلبیم .


( در مقاله دوم به برخی معضلات ترجمه مباحث روانکاوی در زبان فارسی، به نقد راه نهفته در طرح سوال آشوری و نکات قدرت و ضعف این «شاهراه مدرن و مکانیکی زبان فارسی» از چشم‌انداز روان‌کاوانه می‌پردازم و بر بستر این تحلیل هم‌زمان به نقد آسیب‌شناسانه مقاله «زبان دیوزدگی» اثر یک متخصص زبان‌شناس دیگر ایرانی به نام دکتر محسن حافظیان و آسیب‌شناسی روان‌کاوانه قدرت و ضعف‌های نگاهش می‌پردازم.)


ادبیات:
1/ http://zamaaneh.com/hamayesh/2008/09/post_48.html
2/ http://persianlanguage.ir/articles/id%3D54/

3-4-5 statement, enunciation
ترجمه واژه‌ها از دکتر موللی است. لکان این نگرش دوگانه به زبان را از ژکوبسون وام می‌گیرد، در کنار تاثیراتش از فردیناند دسسور و دیگران. در عین حال نگاه متفاوت خویش به زبان را به وجود می‌آورد. در مورد این مباحث به مقاله مهم ذیل از دکتر موللی مراجعه کنید.
http://www.movallali.fr/CSS/filer/filer%20farsi/sokhani%20ba%20shoma%20II.swf
6/ داریوش آشوری: زبان باز. نشر مرکز. در این باب به فصل یکم کتاب_ زبان طبیعی_ از ص 19 مراجعه کنید.
7/ زبان باز. ص 17 و فصل دوم کتاب در باب نگره‌ی مدرن به زبان.
8/ آرامش دوستد ار. روشنفکر پیرامونی و مسئله زبان.ص 21
http://www.nilgoon.org/pdfs/dustdar_roshanfekri_piramooni.pdf
9/
9/ سه ساحت روانی سمبولیک/خیالی/ رئال یا واقع: هر پدیده و در کل مثل هر انسانی دارای سه بخش «سمبولیک، خیالی یا نارسیستی و نیز رئال و یا کابوس‌وار» است. این سه بخش در واقع به شکل «سه دایره برومه‌ای» درهم تنیده‌اند و ساختار روانی انسان و جهان بشری ترکیبی از این سه بخش است و آن‌ها نمی‌توانند بدون یکدیگر باشند و در هر عمل و حالت انسانی این سه بخش و سه حالت حضور دارند(1). موضوع مهم اما آن است که شکل سمبولیک و بالغانه بتواند به شکل اساسی رابطه با «غیر» و شکل اساسی لمس هر پدیده تبدیل گردد و مرتب بتواند، در نگاه به «غیر» و به تمنای خویش، ژوئیسانس یا خوشی نارسیستی شیفتگانه/متنفرانه بخش خیالی تصور و میل خویش را و نیز خوشی کابوس‌وار میل خشونت و تجاوز و لمس قدرت مطلق ذر بخش رئال تصور خویش را به اشکال نوینی از تمنای فانی و چندلایه تبدیل سازد و مرتب تحول یابد. از بوسه تا عشق‌بازی و تا اندیشه بشری، همه مالامال از این سه بخش هستند و این درهم‌آمیختگی علت تحول مداوم جهان بشری و علت ضرورت خلاقیت بشری و عبور مداوم بشری از بحران به نگاه و خلاقیت و تمنایی نو تا بحران و نیاز تحول بعدی است. از این سه ساحت می‌توان به قول ژیژک شش شکل ترکیبی در نگاه و رفتار آفرید.( سه حلقه برومه‌ای لکان)

10/ http://sateer.de/books/ravankaviboofe.pdf
11-12- Subjekt der Aussage/ Subjekt des Aussagens
برابرنهادهای «فاعل عبارت و فاعل اشارت» واژه‌های پیشنهادی من هستند.
13/ http://zamaaneh.com/idea/2008/09/post_383.html
14/ http://zamaaneh.com/hamayesh/2008/09/post_48.html

برگرفته از: عارفان زمینی

------------------------------------------------

همچنین بخوانید: کتاب «زبان باز»

"دُش"

 

"دُش" یکی از پیشوند­های جالب و خوش­نشین فارسی است. می­توان به خیلی از واژه ها آن را چسباند و معنی تازه­ای به آن واژه داد. البته در زبان گفتار "دُش" محدود به چند واژه می­شود که از قدیم مانده است. ولی در زمینه­های خاص مثل علم، کاربرد بیشتری دارد. حتمن «دشخواری» به گوش­تان خورده، عربا به آن "عَسرُ البلع" می­گویند. انگلیسی­ها DYS را از یونانی گرفته­اند و در معنای "دُش" و "بد" به کار می­برند. به چند نمونۀ کاربرد DYS توجه کنید:

Dysfunction: دشکاری

Dyslexia: دشخوانی

Dysphagia: دشخواری

Dyspepsia: دشگواری

Dysphasia: دشگویی

Dysphonia: دش­آوایی

 

آقای دکتر ضیاء­الدین هاجری در «فرهنگ وندهای زبان فارسی[1]» در زیر درآیند "دش" می­آورد:

 

1."دُش" در پهلوی "دُش" در اوستا "دوش، دُژ" در سنسکریت "دُر، دُس، دُش، دُه" بوده است.

2. "دُش" به گونۀ پیشاوند تنها در واژه­های آمیخته به کار می­رود: دش­آگاه، دشنام، دشمن، دشپُل، دشپیل.

3. "دُژ" و "دُش" هر دو به معنای بد، بدی، درشتی، و درست نبودن به کار می­رود: دشمن (دُش + من)، دشنام (دش + نام)، دژم (دژ + ام)، دژخیم (دژ + خیم). در این واژگان "ام" به معنی حالت و "من" به معنی "اندیش، منش" است. پس دژخیم (= بدسرشت)، دشمن (= بدنهاد).

4. دشوار نخست دشخوار بوده که به معنی ناآسان است. از اینجا پیدا که این پیشوند را تنها به یک معنی به کار نمی­برده­اند. دشمن به معنی "دژاندیش" بوده و برابر آن واژۀ "بهمن" است که معنی نیک­اندیش داشته است.

 

آری برادر! این­چنین بود که به هنگام وب­گردی (همان ولگردی در دنیای مجازی) به مطلب زیبایی دربارۀ آقای "دُش" و ماجرای تاریخی ایشان برخوردیم. دوستی پتۀ آقای "دُش" را رو کرده است. گویا این آقای "دُش" پیشینۀ خوبی هم ندارد. خودتان ملاحظه کنید.

پیش‌نوشت: این متن شوخی نیست. باور کنید.

در روزگار قدیم دوست من دُش برای خودش کسی که نه، اما لغتی بود. معنی هم داشت. معنیش بود ضد و مخالف و چون آن زمان‌ها مردم – بر خلاف این زمان‌ها – چندآن پیچیده فکر نمی‌کردند برایشان واضح بود که مخالف یعنی بد و زشت و پلید. بر خلاف حالا که برایشان واضح است که مخالف یعنی پلید و بد و زشت.

باری – یا به هر جهت – دوست من دُش دوستی پیدا کرد به نام من. این من که با من بنده زم‌ین تا آس‌مان فرق داشت، خانمی بود که تازه با هم‌سر سابقش آقایایشن متارکه کرده بود. خانواده‌ی دوتایی آقای ایشن و خانم من زوج خوش‌بختمنیشن رو تشکیل داده بودند، اما بعد خوش‌بختیشان ته کشید و من متارکه کرد و آقای ایشن توانست با فداکاری و از دست دادن بعضی اعضای بدنش فرم منش رو از این خانواده حفظ کند. ام‌روز هم به این خانواده‌ی از هم پاشفته می‌گوییم منش و یاد فداکاری‌های آقای ایشن را گرامی می‌داریم. بگذریم که آقای ایشن فداکار کمی هم سر و گوشش می‌جنبید و چندین هم‌سر داشت و هم‌سرانش همه هم‌این کاری را با او کردند که خانم من کرده بود. مثلا از خانواده‌های خوش‌بختکنیشن و گویشن و خوریشن هم کنش و گویش و خورش به جا ماند و دیگر هیچ. به هر حال خانم من هم برای خودش لغت بامعنایی بود و معنایش هم چیزی بود میان فکر و عمل، چیزی شبیه مرام و مشی. به هر حال آقای دشُ و خانم مَنبا هم تشکیل خانواده دادند و دُش‌مَن را ساختند. دُش‌مَن در آن زمان معنایش بدمرام و بدکردار و بداندیش و این حرف‌ها بود.

بعد آقای دُش که مثل همه‌ی مردهای قدیم پدرسوخته و آب‌زیرکاه و دوشلواره – و حتا چندشلواره – بود، یواشکی رفت و با خانم دیگری به نام نام روی هم ریخت ودُش‌نام رو درست کرد که یعنی اسم بد و اسم پلید و این‌چور اسم‌ها. خانم نامهم بعد از مدتی دل آقای دُش بی وفا را زد و آقای دُش رفت سراغ خانم دیگری به نام خوار. من چیزی گردن نمی‌گیرم اما بعضی می‌گویند این خانم خوار هم‌آن خانمی است که بعضی جاهای دیگر خودش را گوار معرفی کرده است، اما بعضی هم هستند که مخالف اند و می‌گویند آن بعضی اول از حسادتشان است که این حرف‌ها را برای این خانم محترم درمی‌آورند. حالا حسادت به کی یا چی؟ من هم نمی‌دانم.

خلاصه از محبت میان آقای دُش و خانم خوار گلی رویید به نام دُش‌خوار.دُش‌خوار یعنی چیزی که نمی‌شود راحت خورد و هضمش کرد. یعنی خوراک بد و پلید. واقعیتش این است که عرب‌ها وقتی از چیزی ناخشنود بودند می‌گفتند بدبار است و آن را نمی‌شود برد – تحمل نمی‌شودش کرد – ایرانی‌ها می‌گفتند بدخوار است و نمی‌شود آن را خورد. به هر حال از هر چه بگذریم تصدیق توان کرد که این خوسط دش‌خوار واقعا خودش اصل دش‌خوار است. برای هم‌این هم ملت زدند و ترتیب خ را دادند و دش‌خوار را تبدیل کردند به دش‌وار. حالا این وسط هی خ و وگریه کردند و نالیدند که بابا ما دو تا اصلا یه گیلاس ایم و نباید ما رو از هم جدا کنید، حرفشان به گوش کسی نرفت که نرفت.

آقای دُش هم که از خانم خوار یاد گرفته بود خودش را کسی دیگر معرفی کند رفت سراغ خانم اندیش و خودش را دُژ معرفی کرد و باش صحبت‌هایی کرد تا با هم به قلل رفیع دوستی برسند. حاصل این قله‌نوردی هم دُژاندیش شد که یعنی بدفکر و کسی که برای دیگران نقشه می‌کشد. اما این دُژاندیش با این که احتمالا جوان‌ترین فرزند آقای دُش بود عمرش به دنیا نبود و جوان‌مرگ شد. آقای دُش هم بعد از غم فرزند کمر راست نکرد که نکرد و چندی بعد بمرد. خدا از سر تقصیرات و تعدیات همه‌ی ما بگذرد.

 

---

 [1] هاجری، ضیاء الدین (1377)، فرهنگ وندهای زبان فارسی، تهران:انتشارات آوای نور

 

 

«فرهنگ ادبيات فارسي»

 

انتشار «فرهنگ ادبيات فارسي» يك اتفاق در ادب ‌امروز ماست و در اين جمله، نه اغراقي هست و نه مجامله‌اي؛ تنها نيم نگاهي به آمار و ارقام، اين ادعا را تأييد مي‌كند: «فرهنگ ادبيات فارسي» بيش از 7 هزار مدخل دارد، 1657 صفحه است و محمد شريفي براي تأليف آن حدود 160 هزار صفحه رمان و داستان و اثر منظوم را شخصاً خلاصه كرده ‌است.شريفي وقتي تأليف «فرهنگ ادبيات فارسي» را در سال 1372 آغاز كرد، جواني 27 ساله بود و اكنون كه كار بزرگ او به بار نشسته، 42 ساله است. يعني او 15 سال از عمر و زندگي‌اش را به پاي «فرهنگ ادبيات فارسي» گذاشته است تا اثري تأليف كند كه شامل همه اين مقولات و موضوعات باشد: نويسندگان و شاعران و اديبان، خلاصه داستان‌ها و منظومه‌هاي قديم، معرفي آثار ادبي، خلاصه رمان‌ها و نمايشنامه‌ها و داستان‌هاي كوتاه مشهور، تلميحات و اشارات ادبي، اصطلاحات و صناعات ادبي، اساطير ايران و قصص اسلامي، شخصيت‌ها و داستان‌هاي شاهنامه، خلاصه داستان‌ها و نمايش‌هاي عاميانه، عرفا و بزرگان صوفيه، مفاهيم ادبي و عرفاني و اصطلاحات تصوف و شخصيت‌هاي داستاني و افسانه‌اي.شريفي از سال 1368 تا 1370 در نشر «مرغ آمين» اشتغال داشته و از سال 1370 تا امروز به عنوان كتاب پرداز و ويراستار حرفه‌اي و مؤلف كتاب‌هاي مرجع در «نشر نو» مشغول كار است.پيش از اين هم كتاب «گفته‌ها و نكته‌ها» از او به چاپ رسيده است. شريفي همچنين مؤلف بخش‌هاي الحاقي، «دايره‌المعارف دانش بشر» بوده كه دو ويرايش از آن منتشر شده ‌است. اما نقطه اوج همه تلاش‌ها و اقدامات او همين «فرهنگ ادبيات فارسي» است كه اكنون، شريفي از آن سخن مي‌گويد: ادامه

 

 

کتاب «زبان باز»

مطمئنن تا به حال کتاب «زبان باز» استاد آشوری را خوانده اید. نه؟ اسمش را که شنیده اید. حتمن بخوانیدش. برای این کتاب نقدهایی نوشته شده و جلسه ای هم سه ماهی قبل در "شهر کتاب مرکزی" ترتیب داده شد. از آنجایی که داریوش آشوری این کتاب را بسیار خلاصه (۱۱۱ صص) تالیف کرده و به قول خودش "دست آوردِ نهاییِ کار پژوهشی و ... در دورانی چهل ساله است،" لاجرم از دادن توضیحات بیشتر خودداری شده است. البته بعد از این همه نقد و مصاحبه، آشوری بر آن شد که ویرایش دوم این کتاب را بعدن بیرون دهد. در زیر پیوندهایی آمده که مربوط به این کتاب و نویسندۀ آن است. لطفن یک یک آنها را به دقت بخوانید و اگر نکته ای یا نقدی هم دارید بگویید و بنویسید.

 

.

 

به ترتیب تاریخی پیش می رویم.

اول از همه شهر کتاب جلسه ای با حضور دکتر حق شناس، کامران فانی و علی صلحجو ترتیب داد. در نقد كتاب «زبان باز» داريوش آشوري عنوان شد

سپس، داریوش آشوری پاسخی بر نقد آنها نوشت. پیرامونِ مجلسِ نقدِ کتابِ زبانِ باز

بعد، مهدی خلجی از رادیو زمانه با آشوری مصاحبه ای ترتیب داد. تغییر عادات زبانی، زمان می‌برد

خانم حمیرا هم دیدگاه خود را نوشته است. " زبان باز" کتاب قرن - (2)

مسعود لقمان نیز با استاد آشوری مصاحبه ای کرد. گفت‌وگوی مسعود لقمان با داریوش آشوری

دوست دیگری در تانگار خود نقدی بر این کتاب نوشته است. نقدی بر کتاب «زبان ِ باز»

نقدی هم دکتر محسن حافظیان با عنوان زبان دیوزدگی نوشته است.

 علی قلی پور نیز در روزنامۀ اعتماد چند سئوال از داریوش آشوری کرده است. زبانی که پاک نیست

داریوش برادری از حوزۀ تخصصی خود (روانشناسی) به بررسی این کتاب و نقدهایی که بر آن شده پرداخته است. از «زبان باز» آشوری تا «هویت باز» نسل ما(1)

>مطمئنن نقدهای دیگری هم هستند که بنده بی خبرم. اگر شما باخبرید ما را بی خبر نگذارید.